Ομιλία στην εκδήλωση του FES και του Τομέα Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Κινήματος Αλλαγής, με θέμα «Το διεθνές εμπόριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην εποχή της πανδημίας COVID-19: αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις, αξιοποιώντας τις ευκαιρίες»

Να σας καλωσορίσω και εγώ από τη δική μου πλευρά στη σημερινή εκδήλωση, και φυσικά να καλωσορίσω και στα νέα του καθήκοντα, τον Arne Schildberg, ευελπιστώντας σε μία πολύ γόνιμη συνεργασία, τόσο με το Κίνημα Αλλαγής, όσο και με το Ινστιτούτο μας, που μόλις προσφάτως συγκροτήθηκε και αναμένεται το επόμενο χρονικό διάστημα να αναλάβει αντίστοιχες πολιτικές πρωτοβουλίες.

Σήμερα, λοιπόν, συζητάμε για το διεθνές εμπόριο της ΕΕ, και το σημαντικότερο, για το πώς οι ιδιαίτερες συνθήκες της πανδημίας διαμορφώνουν νέες προκλήσεις, αλλά μαζί με αυτές, και νέες ευκαιρίες.

Είναι γεγονός ότι η πανδημία άλλαξε τα πάντα γύρω μας, από το εμπόριο αυτό καθ’ αυτό, μέχρι και συνολικότερα, το ρόλο και τη λειτουργία των αγορών, τις οικονομικές ισορροπίες, το μοντέλο δόμησης των παραγωγικών προτύπων των κρατών, την πολιτική, την καθημερινότητα μας, τις ανθρώπινες σχέσεις.

Και μαζί με όλα αυτά, διαμόρφωσε και μία σειρά από νέα δεδομένα.

Ανέδειξε τις αβεβαιότητες της παγκοσμιοποίησης, με τις αξίες των αγαθών και τις εφοδιαστικές αλυσίδες να επηρεάζονται σημαντικά. Ανέδειξε ξεκάθαρα την αδυναμία των διεθνών οργανισμών και θεσμών, να προλαμβάνουν αλλά και να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά παγκόσμιες κρίσεις, δείχνοντας ότι πλέον πρέπει να τις διαχειριζόμαστε ως ένα μέρος της καθημερινότητας μας. Ανέδειξε την αναντίρρητη διασύνδεση μεταξύ των υγειονομικών φαινομένων, όπως αυτό που βιώνουμε, με την κλιματική κρίση, τις περιβαλλοντικές αλλαγές, τις πολύ ισχυρότερες διακρατικές αλληλο-συσχετίσεις, τις τεχνολογικές εξελίξεις ειδικά στον τομέα της διαχείρισης και της αντιμετώπισης τους.

Ανέδειξε, παράλληλα, το ρόλο των κρατών και την αναγκαιότητα του κρατικού συγκεντρωτισμού στη διαχείριση κρίσεων. Το ρόλο του δημόσιου τομέα και τις ισορροπίες με την ανοιχτή οικονομία. Έθεσε ιδεολογικά διλήμματα στις αντίστοιχες ισορροπίες μεταξύ των τυπικών αστικών ελευθεριών και των προκλήσεων της δημόσιας υγείας και ασφάλειας. Έθεσε νέους άτυπους κανόνες στο περιβάλλον εργασίας, στις εργασιακές σχέσεις, που αναμένεται να ρυθμιστούν, με ένα τρόπο που θα προσαρμόζεται στα καινούρια αυτά δεδομένα. Άλλαξε ακόμα και την αντίληψη των ανθρώπων για την ατομική ευθύνη και τη συλλογική συνείδηση, για το ρόλο τους ως άτομα μέσα στο κοινωνικό σύνολο.

Και μαζί με τις αλλαγές που επιφέρει η πανδημία, αλλάζουν διαρκώς και οι κεντρικοί γεωπολιτικοί συσχετισμοί. Έχουμε τις παλιές μορφές διπολισμού πλέον να εκλείπουν, την Αμερική με υποβαθμισμένο γεωπολιτικό ρόλο και ασθενέστερο παρεμβατισμό, την Κίνα να ενισχύεται, και νέες περιφερειακές δυνάμεις, τόσο σε επίπεδο γεωπολιτικό, όσο και σε επίπεδο οικονομικό, σταδιακά να αναβαθμίζονται, να αναδεικνύονται, και να διεκδικούν το δικό τους ρόλο.

Αντίστοιχα, έχουμε μία Ευρώπη που φαίνεται να αντιμετωπίζει αμήχανη τις γεωπολιτικές αλλαγές, με πολύ εντονότερη την εθνοκεντρική λογική, και πολύ ασθενέστερη τη συντεταγμένη ενιαία συλλογική λειτουργία. Μία Ευρώπη ανήμπορη να συγκρουστεί, ανήμπορη να προβλέψει, ανήμπορη να αντιληφθεί ότι η πραγματική της δύναμη είναι η περαιτέρω ενιαιοποίηση της λειτουργίας της. Και πάντα δυστυχώς, με μία βαριά γραφειοκρατία που αποδεικνύεται κάθε φορά, όπως λέμε στα ελληνικά «too little too late», για έναν κόσμο που αλλάζει πολύ γρήγορα και διαρκώς.

Όλα αυτά, λοιπόν, μπαίνουν σε μία νέα εξίσωση που στοχεύει ξανά στη σταθερότητα, στην ανάπτυξη, στην προοπτική. Και που μας δίνει μία ακόμα ευκαιρία. Να αλλάξουμε πορεία, να σχεδιάσουμε το μέλλον μας ξανά, με τρόπο βιώσιμο και δίκαιο. 

Αυτό, λοιπόν, και για να έρθω στο θέμα της σημερινής μας συζήτησης, σημαίνει ότι η διεθνής εμπορική πολιτική πρέπει να αλλάξει.

Οι προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών για ένα νέο μοντέλο εμπορικής πολιτικής, που θα αντιμετωπίσει ανισορροπίες και ανισότητες· που θα προωθήσει όχι μόνο την οικονομική αλλά και την κοινωνική βιωσιμότητα· μια εμπορική πολιτική που θα βασίζεται ξανά σε ένα πλαίσιο αρχών και αξιών.

Πιστεύω πραγματικά, λοιπόν, ότι η τρέχουσα κρίση μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία. Ευκαιρία για ένα δίκαιο διεθνές εμπόριο που θα συμμορφώνεται με τα πρότυπα για το περιβάλλον και με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ευκαιρία για τη βελτίωση της ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Γιατί, σε μια δύσκολη και αβέβαιη συγκυρία, το εμπόριο είναι απαραίτητο για να διασώσει ανθρώπινες ζωές, να συνεισφέρει καθοριστικά στην οικονομική ευημερία, και κατά συνέπεια, στην κοινωνική ασφάλεια και συνοχή.

Και εδώ μπαίνει και ο ρόλος της Ευρώπης. Η ΕΕ πρέπει να ηγηθεί των προσπαθειών για τη μεταρρύθμιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Με τρόπο συντονισμένο, διαφανή και με προοδευτική αντίληψη, που θα προστατεύει την συνεργασία μεταξύ των κρατών, και πάντα στη βάση των Στόχων των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη (SDGs) και της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα. Που θα λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των αναπτυσσόμενων κρατών, των αναδυόμενων οικονομιών. Που θα προωθεί τα δικαιώματα των εργαζομένων, την ισότητα των φύλων, την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Θα στοχεύει στη μείωση της φτώχειας, θα προστατεύει τη δημόσια υγεία και τη διατροφική ασφάλεια.

Και ακριβώς η υιοθέτηση και ενσωμάτωση αυτών των προτύπων και των Στόχων για την Αειφόρο Ανάπτυξη στις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες και σε όλες τις πτυχές της εμπορικής πολιτικής, είναι ο πραγματικά προοδευτικός δρόμος για να προχωρήσουμε μπροστά.

Υπό το βάρος, λοιπόν, μιας πανδημίας που εξακολουθεί να είναι παρούσα, η σημερινή μας συζήτηση μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στις κατευθύνσεις που χρειάζεται μια νέα μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής εμπορικής πολιτικής. Με την πανδημία να μας κάνει να σχεδιάζουμε σχεδόν τα πάντα από την αρχή, έχουμε, λοιπόν, μια μοναδική ευκαιρία να το κάνουμε, με τρόπο που θα καταστήσει ξανά το διεθνές εμπόριο ως κυρίαρχο πυλώνα σταθερότητας και ανάπτυξης, τόσο για την Ευρώπη στο σύνολο της, όσο και για τις οικονομίες και τα κράτη που θα αντιληφθούν έγκαιρα τις προκλήσεις, και την ανάγκη να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Είναι στο χέρι μας, και η Ελλάδα να είναι μία από αυτές.